Zonder er misschien vaak bij stil te staan, liegen de cijfers helaas niet. In Nederland verliezen we wekelijks vijf mensen aan zelfdoding, en onder jongeren is suïcide zelfs een van de belangrijkste doodsoorzaken. Dit zijn schokkende en verdrietige feiten, die ons allemaal aan het denken zouden moeten zetten. Toch blijft het onderwerp suïcidaliteit vaak onbesproken. Het taboe is groot, en de drempel om erover te praten nog groter. Maar juist door het bespreekbaar te maken, kunnen we levens redden.
In de nieuwste aflevering van Thubble's podcast duiken we samen met Chani Nuij, promovendus op het gebied van suïcidepreventie en psycholoog bij Thubble, dieper in dit onderwerp. Hoe ontstaan zelfmoordgedachten? Wat zijn de risicofactoren? En nog belangrijker: wat kun je doen als je zelf worstelt met suïcidale gedachten, of vermoedt dat iemand in je omgeving hiermee kampt?
We bespreken hoe het voelt om vast te zitten in een donkere tunnel, maar ook hoe je stap voor stap het licht weer kunt zien. Chani deelt inzichten vanuit haar onderzoek en praktijk, en geeft concrete tips voor het aangaan van dit moeilijke gesprek. In deze blog lees je alvast enkele waardevolle lessen uit deze aflevering – met als doel het taboe rondom suïcidaliteit te doorbreken en hopelijk levens te redden.
Hoe ontstaan suïcidale gedachten eigenlijk?
Suïcidale gedachten ontstaan vaak door een combinatie van verschillende factoren, zowel psychologisch als omgevingsgerelateerd. Genetische aanleg, persoonlijkheidskenmerken en levensgebeurtenissen kunnen iemand bijvoorbeeld kwetsbaar maken voor suïcidale gedachten. Meestal spelen onderliggende psychische problemen zoals depressie, angststoornissen of persoonlijkheidsstoornissen een belangrijke rol. Daarnaast kunnen ingrijpende gebeurtenissen zoals het verlies van een dierbare, financiële problemen, relatiebreuken, of trauma's een gevoel van hopeloosheid versterken. Samen met sociale factoren, zoals eenzaamheid, verlies van verbinding met anderen, of langdurige gevoelens van isolatie, kan er een gevoel van verslagenheid en schaamte ontstaan. Mensen kunnen daarbij het gevoel krijgen vast te zitten, waarbij uiteindelijk suïcide als uitweg kan worden gezien.Het is belangrijk om te begrijpen dat iedereen anders reageert op deze factoren; wat de één aankan, kan voor een ander ondraaglijk zijn. Daarom is het cruciaal om niet alleen de symptomen te herkennen, maar ook oog te hebben voor de unieke omstandigheden van elk individu herkennen, maar ook oog te hebben voor de unieke omstandigheden van elk individu.
Hoe herken je signalen van suïcidaliteit?
Hoewel iemand met suïcidale gedachten dit niet altijd openlijk uit, zijn er vaak subtiele signalen waar we alert op kunnen zijn. Deze signalen kunnen variëren van gedragsveranderingen, zoals het terugtrekken uit sociale situaties of het verliezen van interesse in dagelijkse activiteiten, tot uitspraken als "Ik zie het niet meer zitten" of "Het zou beter zijn als ik er niet meer was." Helaas zijn deze signalen niet altijd duidelijk aanwezig, waardoor suïcidale gedachten soms onopgemerkt blijven. Juist daarom is het essentieel om op maatschappelijk niveau het gesprek over suïcide te normaliseren. Hoe meer we openlijk praten over dit moeilijke onderwerp, hoe lager de drempel wordt voor mensen om hulp te zoeken. Door dit taboe te doorbreken, kunnen we hopelijk bijdragen aan het verminderen van het aantal zelfdodingen.
Wat kun je doen als je vermoedt dat iemand denkt aan zelfdoding?
Het allerbelangrijkste is om het gesprek aan te gaan, hoe moeilijk dit ook lijkt. Vraag direct naar suïcidale gedachten: "Heb je weleens gedacht aan zelfmoord?" Dit kan eng klinken, maar het helpt vaak om een open gesprek te beginnen. Belangrijk is om zonder oordeel te luisteren en te laten merken dat je er voor diegene bent, ongeacht wat ze voelen of denken.
Mensen zijn vaak terughoudend om over zelfdoding te praten, omdat ze bang zijn dat ze de ander zullen kwetsen of juist suïcidale gedachten zullen aanmoedigen. Toch blijkt uit uitgebreid onderzoek dat het bespreekbaar maken van zelfdoding niemand op ideeën brengt. Het direct vragen naar suïcidale gedachten of gedrag zorgt er niet voor dat je deze gedachten opwekt. Als iemand al worstelt met zulke gedachten, zijn die al aanwezig – je kunt ze niet aanwakkeren door erover te praten. Wat je wel doet, is een open gesprek mogelijk maken, wat vaak een eerste stap naar hulp kan zijn.
Wat kun je nog meer doen om bij te dragen?
Een van de belangrijkste stappen die je kunt zetten, is jezelf goed informeren. 113 Zelfmoordpreventie biedt gratis trainingen aan waarin je leert hoe je het gesprek over suïcide op een veilige en ondersteunende manier kunt aangaan. Deze trainingen geven je handvatten om signalen te herkennen en op een open, niet-oordelende manier te reageren. Daarnaast kun je deze week deelnemen aan de gratis webinars van de 113 Webinarserie Suïcidepreventie 2024. Hierin krijg je nog meer inzicht in suïcidepreventie en hoe jij een verschil kunt maken. De links naar de trainingen en webinars vind je in de reacties. Samen kunnen we het gesprek openen en bijdragen aan het voorkomen van suïcide.
Wat kun je doen als je zelf worstelt met suïcidale gedachten?
Als je zelf aan zelfdoding denkt, is het belangrijk om te beseffen dat je niet alleen bent. Er is hulp, en er zijn mensen die naar je willen luisteren. Durf die eerste stap te zetten en praat erover. Neem contact op met 113 via 0800-0113 of via de chat op hun website. Het kan moeilijk zijn om te geloven, maar het delen van je gedachten kan al verlichting geven.
In onze podcast met Chani Nuij gaan we verder in op deze thema’s. We bespreken manieren om jezelf of anderen te helpen uit die donkere tunnel te komen. Het gaat niet alleen om luisteren en steun bieden, maar ook om het herkennen van signalen en weten hoe je gericht kunt handelen. Luister de aflevering voor een verdiepend gesprek en praktische handvatten, zoals bijvoorbeeld de BackUp app met een veiligheidsplan: BackUp app | 113 Zelfmoordpreventie
Ben je zelf in crisis of maak je je zorgen over iemand in je omgeving? Blijf er niet mee rondlopen. Neem anoniem contact op via 0800-0113 of bezoek de website 113.nl.