Of je het nou wilt of niet, het leven bestaat nou eenmaal uit keuzes maken. Elke dag zijn er een aantal keuzes die je maakt. Van kleine keuzes die licht voelen tot grotere keuzes die kunnen aanvoelen alsof alles ervan afhangt. Misschien heb je op dit moment wel een belangrijke keuze die gemaakt moet worden, die je nog even aan het uitstellen bent en waar je hoofd op volle toeren van raakt. Of misschien kun jij je nog wel een situatie voor ogen nemen waarin je wist dat er een keuze gemaakt moest worden en dit leidde tot stress. Keuzestress kan zo zwaar gaan voelen, dat het een grote invloed kan hebben op je mentale gezondheid en zorgt voor een disbalans in ons leven.
Keuzestress onder de loep
Ik bestempelde mezelf als ‘iemand die geen keuzes kon maken’. Lastige keuzes maken deed ik liever niet. Ik stelde mijn keuzes liever uit en bleef dingen tegenover elkaar afwegen. Keuzes voelde hierdoor steeds maar zwaarder en voelde als een ballast voor mijn mentale balans. Dit moet anders kunnen voelde ik.
Door de jaren heen ben ik vanuit mijn blik als psycholoog mijn worsteling met keuzes wat meer gaan analyseren. Hoe komt het toch dat keuzestress zoveel mentale druk kan geven? En wat kunnen we hierin doen om onszelf te helpen? In deze blog deel ik wat keuzestress nou eigenlijk is en deel ik 4 tips bij het maken van lastige keuzes. Zo krijg jij het kiezen voor de smiezen.
Maar wat is keuzestress eigenlijk?
Keuzestress, ofwel beslissingsstress, verwijst naar de spanning en angst die mensen ervaren wanneer ze geconfronteerd worden met het moeten maken van beslissingen, vooral als er meerdere opties beschikbaar zijn die aantrekkelijk lijken. Vanuit de psychologie wordt deze stress vaak benaderd door verschillende aspecten te belichten.
Ten eerste wordt er gekeken naar de hoeveelheid keuzes die beschikbaar zijn. Psychologen hebben ontdekt dat een overvloed aan keuzes kan leiden tot verlamming en ontevredenheid, een fenomeen dat soms wordt aangeduid als de 'paradox van de keuze'. Barry Schwartz, een Amerikaanse psycholoog, is bekend om zijn werk in dit gebied. Hij stelt dat te veel keuzes stress kunnen veroorzaken en de tevredenheid met een genomen beslissing kunnen verminderen, omdat men zich afvraagt of een andere keuze beter was geweest.
Een tweede psychologisch perspectief betreft de impact van verwachtingen en perfectionisme. Personen die hoge verwachtingen van zichzelf hebben of naar perfectie streven, kunnen meer keuzestress ervaren. Zij voelen de druk om de 'perfecte' keuze te maken, wat angst en onzekerheid kan verhogen.
De rol van controle en angst
Het kan zijn dat jij vastloopt in het uitvoeren van te veel controle over een keuze. In hoeverre jij volledige controle probeert uit te voeren op een keuze, heeft veel invloed op de ervaren druk die je kunt ervaren. Op het moment dat jij van jezelf verwacht dat je het ‘zeker moet weten’ en jij persoonlijk de verantwoordelijkheid hebt voor het vinden en doordenken van het juiste antwoord, zal dit jou waarschijnlijk een hoop mentale stress opleveren. Het verwachten dat je alle mogelijke toekomstbeelden kunt uitdenken, is een onjuiste verwachting. We hebben als mens nou eenmaal geen glazen bol waarin we van tevoren al precies kunnen zien hoe alles gaat verlopen.
Het niet zeker weten wat de keuze ons gaat brengen kan spannend zijn. Want wat als ik de verkeerde keuze maak? Uit angst om een verkeerde keuze te maken blijven we soms oneindig lang twijfelen of kiezen we zelfs soms helemaal niet. Maar een juiste keuze maak je uiteindelijk juist door meer ervaringen, die ontstaan door het maken van keuzes. Dus ook door het maken van verkeerde keuzes. Het maken van bepaalde keuzes vraagt om het accepteren van het feit dat we geen volledige controle hebben.
Moeten we dan maar gewoon meteen de knoop doorhakken en er helemaal niet bij stilstaan? Nee, er is dan misschien geen volledige controle, maar in het proces kun je wel iets van controle pakken. Je zal hierin toch wel wat aan het werk moeten worden gezet en jij zal de ruimte moeten gunnen voor jezelf in dit proces.
Hier vier praktische tips die jou kunnen helpen in het proces tot het komen van een beslissing:
1. Plan tijd voor jezelf
Kies hier een juist moment voor. Zet deze afspraak in je agenda en houd je aan deze belangrijke afspraak die je met jezelf maakt. Als je merkt dat je blijft piekeren over de keuze, dan is het aan te raden om dit moment niet te lang uit te stellen en jezelf niet te blijven treiteren. Als je weer in het piekeren vervalt, dan kun je jouw gedachten even opschrijven en meenemen voor het moment dat jij gepland hebt. Je begrenst jezelf hierin op een liefdevolle manier en zorgt ervoor dat de mentale druk niet nog meer toeneemt. Je mag de keuze dan even volledig los laten en je focussen op iets anders, op hobby’s, werk, sporten, vrienden etc. Om zo te zorgen dat jij voldoende opgeladen bent op het moment dat jij hiervoor gaat zitten.
2. Geef het hoofd de ruimte om er iets van te vinden
Bijvoorbeeld door een ouderwets voor- en nadelenlijst te maken. Zo kun je even alle argumenten die in je hoofd ronddwalen een plekje geven op papier en er met een afstandje naar kijken. Het kan soms ook helpen om onze gedachten hardop uit te spreken en hiermee een stem te geven aan de hersenbrei die is ontstaan door de keuzestress. Probeer maar eens.
3. Doorvoel de keuzes
Geef jouw gevoelens de ruimte. Een mooie manier om wat meer vanuit je gevoel de keuzes te bekijken is door de stoelentechniek.
Hoe werkt dit? Je zet twee stoelen naast elkaar, waarbij elke stoel staat voor één van de keuzes die je kunt maken. Bepaal welke stoel voor welke keuze staat. Op het moment als je op de eerste stoel gaat zitten, probeer je je voor te stellen hoe het is om deze keuze al gemaakt te hebben. Doorvoel welke lichamelijke sensaties er hierbij opkomen. En misschien merk je ook bepaalde gedachten die opkomen. Probeer deze te observeren, zonder hier iets mee te doen. Hierna kun je hetzelfde doen voor de andere stoel .
Ook zijn veel meditaties online beschikbaar die jou de ruimte geven om de keuze te gaan doorvoelen. Een mooie vind ik persoonlijk deze meditatie.
4. Weet ik het niet of durf ik het niet?
Soms weet je misschien ergens wel wat je wil, maar is het meer een kwestie van durven. Je durft de keuze dan misschien niet te maken door belemmerende gedachten als ‘kan ik het wel?’.
Angst is in dit geval niet altijd een goede raadgever in dit proces. Met name als je een keuze wil maken die een stap zet naar jouw dromen en verlangen. Hiervoor moeten we soms onze innerlijke onzekerheden durven aankijken.
Wat kan helpen is om voor jezelf op te schrijven of te visualiseren hoe het zou zijn als je de beren even van de weg afhaalt. Wat als het precies zo zou lopen als jij zou willen? Voel even hoe dit voor je is en of dit je dichterbij jouw antwoorden brengt. Je kunt hiervoor weer de stoelentechniek gebruiken.
Met volle angst vooruit
Soms mogen we na lang wikken en wegen, met volle angst en onzekerheden, toch die knoop doorhakken. Je mag accepteren dat je niet altijd kunt verlangen van jezelf dat je iets zeker weet. Zorg goed voor jezelf en probeer het piekeren een halt toe te roepen, want dit brengt je uit disbalans. Wanneer je het niet kunt loslaten, is de beste keuze vaak om een keuze te maken. Jij bent aan zet. Succes met kiezen en ik weet zeker dat je ontzettend veel gaat leren van de keuze die je gaat maken!